Róża Czekańska-Heymanowa

Kultura i sztuka

Róża Czekańska-Heymanowa, z domu Czekańska, to osoba o niezwykłej biografii, której życie i twórczość pozostawiły znaczący ślad w polskiej literaturze.

Urodziła się 30 czerwca 1887 roku w Łęcznej, a zmarła 3 listopada 1968 roku w Warszawie. Przez całe swoje życie Róża była nie tylko utalentowaną poetką, lecz również zewnętrznym tłumaczem, co potwierdza jej wkład w przybliżanie obcej literatury polskiemu odbiorcy.

Życiorys

Róża Czekańska-Heymanowa przyszła na świat jako córka Ewarysta Czekańskiego, lekarza, oraz Marii z domu Bernatowicz. Po ukończeniu gimnazjum w Łodzi w 1904 roku, do 1906 roku pracowała jako nauczycielka w Szkole Zgromadzenia Kupców w Łodzi. W 1907 roku zawarła związek małżeński z adwokatem Hieronimem Heymanem; w tym samym roku para przeniosła się do Warszawy. Tam Róża podjęła studia z zakresu języka i literatury polskiej, ucząc się pod okiem Cezarego Jellenty oraz Kazimierza Wóycickiego, a także poszerzała swoje umiejętności językowe poprzez naukę języków obcych.

W 1920 roku, wspólnie z Emilem Zegadłowiczem i Janem Nepomucenem Millerem, Róża została współzałożycielką pisma literackiego „Ponowa”. To w jego łamach miała swój debiut literacki, publikując wiersze „Trawnik” oraz „Obrazek żółto-zielony” w 1921 roku. Jej prace były publikowane w licznych czasopismach, w tym m.in. w „Kurierze Warszawskim” (1922–1929), „Przeglądzie Wieczornym” (1924–1925), „Bluszczu” (1925–1939) oraz „Polskiej Zbrojnej” (1928–1929).

Od 1923 roku przynależała do Związku Zawodowego Literatów Polskich, a w 1926 roku zainicjowała swoją działalność twórczą, w ramach której tworzyła przekłady. Zaledwie rok później zdobyła pierwszą nagrodę w konkursie organizowanym przez Oddział Poznański ZZLP, a w 1930 roku została członkiem Polskiego PEN Clubu.

Podczas niemieckiej okupacji Róża mieszkała w Warszawie i pracowała nad powieścią poświęconą Helenie Modrzejewskiej. Współtworzyła również tajne wieczory literackie. W tym okresie angażowała się w działalność społeczną, opiekując się Prewentorium dla Dzieci na Mokotowie. Po wojnie kontynuowała swoją twórczość przekładową, pozostając na stałe w Warszawie.

Róża Czekańska-Heymanowa spoczywa na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze 210, w pierwszym rzędzie, na miejscach 24 i 25.

Publikacje

Poezja

W twórczości Róży Czekańskiej-Heymanowej odnajdujemy wiele znakomitych dzieł literackich, z których każde na swój sposób przyczynia się do bogactwa polskiej poezji. Jej wiersze często mają głęboki sens, a także odzwierciedlają ducha epoki. Oto niektóre z jej ważniejszych publikacji:

  • We mgle i słońcu. Poezje. Warszawa: „Rola” 1921,
  • Miedzą i gościńcem. Poezyj książka druga. Warszawa: Ignis, 1923,
  • Zaślubiny Assunanty. Warszawa: „Bluszcz” 1930,
  • Maria Kalergis. „Bluszcz” 1936, 1937,
  • Szanuj pracę. Warszawa: Nasza Księgarnia 1937,
  • Wiosna. Wrocław: A. Arct 1946.

Przekłady

Oprócz własnych wierszy, Czekańska-Heymanowa dokonała wielu przekładów, co znacząco wzbogaciło polski rynek wydawniczy oraz umożliwiło rodzimym czytelnikom zapoznanie się z ważnymi dziełami literackimi z innych języków. Poniżej przedstawiamy jej najważniejsze tłumaczenia:

  • P. Géraldy: Ty i ja. [Wiersze], Warszawa: F. Hoesick 1926,
  • L.C. Douglas: Zielony sygnał. Powieść. Warszawa: M. Arct 1936,
  • A. A. Yongden(inne języki), A. David-Neel: Mipam, lama pięciu mądrości. Warszawa: M. Arct 1936,
  • H.C. Rowland(inne języki): Człowiek z taczką. Powieść. Warszawa: M. Arct 1937,
  • T. Gill: Na gwiaździstej przełęczy. [Powieść]. Warszawa: M. Arct 1938,
  • Zane Grey(inne języki): Stara kopalnia. [Powieść]. Warszawa: M. Arct 1939,
  • G. de Maupassant: Opowiadania. Warszawa: Czytelnik 1949,
  • I. Wolfert(inne języki): Banda Tukera. [Powieść], Warszawa: Czytelnik 1949,
  • K. Fiedin(inne języki): Niezwykłe lato. [Powieść]. Warszawa: Książka i Wiedza 1951,
  • L. Kiaczeli [L. Szengełaja]: Gwadi Bigwa i inne utwory. Warszawa: Książka i Wiedza 1951,
  • J. Laffitte(inne języki): Dziewczyna walczy. [Powieść]. Warszawa: Czytelnik 1951,
  • R. Parker: Anglia pod rządami Attlee. [Publicystyka], Warszawa: Czytelnik 1951,
  • A. Sakse: Opowiadania. Warszawa: Książka i Wiedza 1951,
  • W. Stefanyk: Utwory wybrane. Warszawa: Czytelnik 1951,
  • T. Hardy: Tessa d’Uberville. Historia kobiety czystej. [Powieść] Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1954,
  • J. Walsh(inne języki): Tak być nie powinno. Opowieść. Warszawa: Książka i Wiedza 1954,
  • J. Laffitte(inne języki): Major Marceau. [Powieść], Warszawa: Książka i Wiedza 1955,
  • T. Hardy: Z dala od zgiełku. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1957,
  • C. Damiens: Czarodziejka światła. [Powieść], Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1958,
  • H.G. Wells: Historia pana Polly. [Powieść], Warszawa: Książka i Wiedza 1958,
  • A. Dumas (ojciec): Hrabina de Charny. [Powieść], Cz. 2. T. 1. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie 1959,
  • A. Trollope: Dziedzictwo Belton. [Powieść]. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 1962,
  • K. Fiedin: Pierwsze porywy. [Powieść]. Adaptacja radiowa W. Adamiec. Radio 1977.

Przypisy

  1. Cmentarz Stare Powązki: MARYNA STODOLSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 31.12.2023 r.]
  2. a b c d e f JadwigaJ. Czachowska JadwigaJ., AlicjaA. Szałagan AlicjaA., Współcześni polscy pisarze i badacze literatury, t. 2, 1994 r., s. 96

Oceń: Róża Czekańska-Heymanowa

★★★★★
Średnia ocena:4.99 Liczba ocen:24