Józef Wójcicki, znany również pod zrusyfikowaną wersją swojego imienia jako Iosif Siemienowicz Wojcicki, przyszedł na świat 22 sierpnia 1813 roku w Łęcznej i zmarł 13 stycznia 1889 roku. Był tożsamości unickiej, a później przeszedł na prawosławie, pełniąc funkcję duchownego.
Wójcicki był nie tylko duchownym, ale także znaczącą postacią administracyjną w Konsystorzu Generalnym unickiej diecezji chełmskiej. Jego działalność miała daleko idący wpływ na stosunki kościelne tamtego okresu, a jednym z jego głównych osiągnięć było zorganizowanie procesu likwidacji tej diecezji.
Po zakończeniu tych działań, do chwili swojej śmierci, pełnił rolę archiprezbitera soboru katedralnego w Chełmie, gdzie kontynuował swoje posługiwanie w społeczności wiernych.
Życiorys
Pochodząc z mieszczańskiej rodziny wyznania rzymskokatolickiego z Łęcznej, Józef Wójcicki rozpoczął swoją edukację w seminarium duchownym w Lublinie. Z czasem jednak zmienił obrządek i przeniósł się do seminarium unickiego w Chełmie. Następnie ukończył katolicką Akademię Duchowną w Warszawie, co pozwoliło mu zdobyć stanowisko profesora w chełmskim seminarium. Przed święceniami zawarł związek małżeński z bratanicą unickiego biskupa bełskiego, a także administratora diecezji chełmskiej, Jana Teraszkiewicza, co umożliwiło mu zamieszkanie w pałacu biskupim.
Na przestrzeni lat nadano mu również odpowiedzialność za zarządzanie funduszami diecezji oraz domem biskupim. Wójcicki był nauczycielem w szkole dla unickich nauczycieli oraz psalmistów, która została otwarta w 1840 roku w Chełmie. W roku 1855 objął funkcję oficjała chełmskiego konsystorza unickiego. Po śmierci biskupa Teraszkiewicza jego wpływy zaczęły słabnąć.
Był zwolennikiem bliskiej współpracy unickiego duchowieństwa z władzami rosyjskimi, co obejmowało między innymi plan „oczyszczenia obrządku unickiego” prowadzącego do konwersji chełmskich unitów na prawosławie. W dniu 20 kwietnia 1863 roku Wójcicki przedstawił namiestnikowi Królestwa Polskiemu, księciu Konstantemu, tajny memoriał, w którym opisał środki do realizacji rosyjskich planów względem unitów. Proponował, by na stanowiskach profesorów w seminarium w Chełmie zasiadły osoby wierne tradycyjnej wschodniochrześcijańskiej doktrynie, a jednocześnie niechętne latynizacji, w tym reprezentanci ruchu rusofilskiego z Galicji.
Wójcicki nie zyskał popularności wśród duchowieństwa diecezji. Nawet w czasie powstania styczniowego przekonywał władze rosyjskie o nieuczestnictwie unitów w walkach. W wyniku okoliczności został porwany przez polski oddział powstańczy, gdzie groziło mu stracenie, jednakże ostatecznie plany te nie zostały zrealizowane. Z chwilą gdy Jan Kaliński objął stanowisko administratora diecezji chełmskiej ze swoją niechęcią do polityki rosyjskiej, pomiędzy Wójcickim a Kalińskim wywiązał się konflikt, co doprowadziło w grudniu 1863 roku do jego suspensji. W wyniku interwencji gubernatora lubelskiego, decyzja ta została wstrzymana w następnym roku, jednak nie przywrócono go do konsystorza ani do kapituły chełmskiej.
Po zesłaniu Jana Kalińskiego do Wiatki, Wójcicki przejął władzę nad diecezją chełmską. Zgodnie z oceną Włodzimierza Osadczego, prezentując ultralojalność wobec władz rosyjskich, starał się ukryć swoje polskie pochodzenie. Wraz z ks. Pyłypem Diaczanem stworzył listę duchownych unickich z Galicji, którzy mogli przybyć na Chełmszczyznę, aby pomóc w likwidacji unii. Jego kadencja przyniosła pierwsze zmiany liturgiczne, eliminujące elementy łacińskie z nabożeństw. Wójcicki wprowadził również język rosyjski jako obowiązujący w dokumentach diecezjalnych, mimo że sam posługiwał się nim w ograniczonym zakresie.
Jego działalność została potępiona 17 października 1867 roku w encyklice Levate papieża Piusa IX. Nakaz delatynizacji obrządku wywołał sprzeciw w niektórych parafiach, a jedynym poleceniem, które zostało zrealizowane, było usunięcie organów z cerkwi unickich. Pomimo że rosyjskie władze rozważały wyświęcenie Wójcickiego na biskupa chełmskiego, papież postawił zdecydowany sprzeciw względem tej decyzji. W konsekwencji Józef Wójcicki zarządzał diecezją chełmską do czasu, gdy nowym ordynariuszem został Michał Kuziemski (Mychajło Kuzemski) w sierpniu 1868 roku. Ostatecznie, po likwidacji unickiej diecezji chełmskiej w 1875 roku, przeszedł na prawosławie i pełnił funkcję protojereja w Chełmie.
Przypisy
- W. Osadczy, Święta Ruś, s. 223.
- W. Osadczy, Święta Ruś, s. 218.
- W. Osadczy, Święta Ruś, s. 213-215.
- J. Lewandowski, Na pograniczu, s. 108-109 i 111.
- J. Lewandowski, Na pograniczu, s. 90.
- J. Lewandowski, Na pograniczu, s. 84-85.
- J. Lewandowski, Na pograniczu, s. 83.
- J. Lewandowski, Na pograniczu, s. 99.
- J. Lewandowski, Na pograniczu, s. 77.
- W. Osadczy, Święta Ruś, s. 209-211.
- a b c J. Lewandowski, Na pograniczu, s. 67-69.
Pozostali ludzie w kategorii "Inne":
Róża Czekańska-Heymanowa | Andrzej Mikulski (fotograf) | Bronisław Kiepuszewski | Mikołaj Wasilewicz | Romuald Dylewski | Maja KlajdaOceń: Józef Wójcicki